giriş

• insanların sezgisel olarak iyi gramerci olduklarını biliyorduk. dört yaşındaki bir çocuk konuşurken, varlığının farkında bile olmadığı gramer kurallarına hiç çaba harcamadan uyar. peki insanlar istatistiğin temel ilkeleri konusunda da benzeri bir sezgisel hisse sahip midir?

• şans her başarı öyküsünde büyük bir rol oynar.

• zihnimizin sistematik yanılgılara açık olduğu fikri artık genelde kabul görüyor.

• her birimiz günde birkaç kez sezgisel uzmanlık gösteriler yaparız. çoğumuz bir telefon konuşmasında daha ilk sözcükten tehlikeli saptamakta, bir odaya girdiğimizde hakkımızda konuşulduğunu anlamakta…

• zor bir soru ile karşılaştığımızda genellikle farkına varmadan daha kolay bir soruyu yanıtlarız.

  kısa yollar ve yanlılıklar

  • sezginize uyarsaniz rastlantısal bir olayı sistematik olarak sınıflandırmak gibi bir yanılgıya düşersiniz. hayatta gördüğümüz olayların çoğunun rastlantısal olduğu inancını redetmeye fazlasıyla hazırızdir.
  • cipanin her zaman farkında olur hatta ona dikkat edersiniz ama düşüncenizi nasıl yönlendirdiğini ve sınırlandırdığını bilmezsiniz. çünkü cipa farklı olsaydı ya da olmasaydı nasıl dusuneceginizi hayal bile edemezdiniz.
  • kafamızdaki dünya gerçekliğin birebir kopyası değil, maruz kaldığımız mesajların yaygınlığı ve duygusal yoğunluğu olayların sıklığıyla ilgili beklentilerimizi carpitiyor.
  • benzerlik yargılarının temel oranlardan etkilenmemesi ihtimali tamamen kabul edilebilir bu durumdur ama olasılık değerlendirmelerinde temel oranları ihmal eden herkes hata yapar.

seçimler

• varlıkların miktarı değil faydası insanları daha az ya da daha çok mutlu eder.
• kaybetmekten duyduğumuz hoşnutsuzluk kazanmaktan duyduğumuz hoşnutluktan fazla.
• insanlar uzun erimli varlık ve genel fayda beklentileri ile değil, kazanç ve kayıpların anlık duygusal etkisi ile yönlendirilir.
• insanların sonuçlara atfettikleri ağırlıklar, sonuçların olasılıklarıyla özdeş değil.
• aşırı yoksul dışında para öz saygı ve başarı ölçeği.
• pişmanlık bir duygu ve kendimize verdiğimiz bir ceza. pişmanlık korkusu insanların verdikleri kararların birçoğunda bir etmen.
• günümüzün büyük bölümünü kendimize çektirdiğimiz duygusal acıları bekleyerek ve onlardan kaçınmaya çalışarak geçiniriz.
• insanlar indirimden vazgeçmeye ek ücret ödemekten daha hazırdır. bu ikisi ekonomik açıdan eşdeğer olabilir ama duygusal açıdan eşdeğer değildir.

iki sistem

• 1. sistem, 2. sistemin açık seçik inançlarınin ve bilinçli seçimlerinin ana kaynakları olan izlenim ve hisleri çaba harcamadan üreten sistem. 2. sistem davranislarimizi sürekli gözlem altında tutmakla görevli. 1. sistemdeki inançlar 2. sistem tarafından desteklenirse sezgiler inançlara, dürtüler bilinçli eylemlere dönüşür. belirsizlik, kuşku 2. sistem.
• gözbebekleri çözdükleri problemler ne kadar zorsa o kadar irileşiyor.
• bir işte beceri kazandıkça enerji ihtiyacı azalır.
• para fikri bireyciligi tetikler. başkalarıyla ilgilenmekten, onlara bakımlı olmaktan veya başkalarından gelen talepleri kabul etmekten kaçınmak.
• gözlendiklerine dair tamamen simgesel bir hatirlaticinin bile insanların daha düzgün davranmalarına yol açtığı anlasiliyor. din?
• gergin hissettiğinizde her zamankinden daha az sezgisel ve yaratıcı olursunuz.
• iyi bir öykü için önemli olan, enformasyonun tutarlılığıdır, eksiksiz olması değil. hatta çoğu kez az şey bilmenin bildiğiniz her şeyi tutarlı kalıba uydurmayı kolaylaştırdığını görürsünüz.
• bir yabancının yüzüne bir bakışta 2 hayatı olguyu değerlendirme yeteneği. ne kadar baskın(tehditkar), ne kadar güvenilir.
• insanlar yeterliliği güç ve güvenilirlik ile birleştirir. Yeterlilik izlenimi güçlü bir çene, hafif kendinden emin bir gülümseme.

aşırı özgüven

• erkeklerin ise yaramaz fikirleri karınlardan daha sık temel alıyor ve sonuç olarak kadinlarin yatırımları daha iyi.
• geçmişi anladığımız yanılsaması, geleceği öngörme yeteneğimize olan aşırı güvenimizi pekistiriyor.
• dünya öngörülemez olduğu için öngörü hataları kaçınılmaz.
• sevisme sikligi - kavgaların sıklığı = evlilikte istikrar
• ortamda istikrarlı düzenlilik yoksa sezgiye güvenilmez.
• çoğumuz dünyayı gerçekte olduğundan iyicil, kendi özelliklerimizi daha olumlu, hedeflerimizi de daha ulaşılabilir görürüz. geleceği tahmin etme yeteneğimizi abartmaya meyilliyiz.
• cesur tahminler, çekingen kararlar.

iki benlik

• deneyimlenen esenliğin artık artmadığı doyum noktası yaklaşık 75.000 dolarlık aile geliri.
• hayatta hiçbir şey üzerinde düşünürken sandığınız kadar önemli değil.