• teoloji toplumsal, siyasal koşullardan bağımsız değil.

Teizm

• ingiliz teolog Ralph Cudworth. tanrı varlığı inkar edilemez. hem yaratıcı hem yöneten.
• yahudilik, hristiyanlık, islam. moteist-politesit. tanrının eşsiz özelliğini vurgulayan dinler zayıf teizm. yahudiler tanrıyı konuşmaktan kaçınır. hrsitiyanlık güçlü teizm.
• en eski tanrı tasavvuru teizm. ibrahim peygamber kendisinden sonra gelen hristiyanlık, yahudilik, islam kökeni oluşturur. musa peygamber yahudilik temeli. isa peygamber yahudilik tamamlayıcı rol. muhammet peygamber yahudilik şeriat hristiyan maneviyat birleştirdi.
• dünya insan %70 dini çok önemli buluyor. teizm daha çok orta ve alt sınıf. genç ve orta bilim önemli bulma bilimsel gemenlik zihniyeti zayıfladığı anlamı. dua etmek teistik temayül.

Deizm

• aydınlanma çağından itibaren popüler. tanrı evreni yaratmış, kendi haline bırakmış. insanlar daha çok akla ve bilime güvendi. batı toplumu 1/3 kişi deist.
• eski kominist ülkeler din karşıtı propoganda etkili oldu. sosyal deizm en çok olan ülkeler çin, japonya, yeni zelanda, vietnam, almanya, rusya, şili, Sırbistan, Kazakistan.
• 2 tür deizm
  • mutlak: insan aklı tanrı yaratıcı, ödül ve ceza dünyada
  • sınırlı: dindar deizm

Agnostisizm

• deizm ileri noktası. arapça bilmiyorum laedri fiili. genç, eğitimli, beyaz, orta-yüksek gelir.

Ateizm

• agnostisizm ileri aşama. agnostik tanrı fikriyle mücadele etmezler, bu fikre ulaşmanın zorluğu savunma. ateist tanrı fikri aktif mücadele. din fikri egemen sınfların alt sınıfı sömürme. ateist nihai anlamda hümanist - insanın kendini otorite görme.
• 16 yy fransa ortaya çıkma 17 yy yaygınlaşma. dünya %8.7 ateist. %50 yi geçen 2 ülke güney kore, hong kong. bilim yüksek işlev yükleme.

Panteizm

• tanrı evren iç içe geçme. asla ateist değiller. ruhsal çürümeye yol açan materyalizm. 1828 alman karl krause ilk ortaya attı.